Avşarlı, Avtandil talası, Avşar, Ağ qaya və Ağ tala - türk tarixinin izi

“Qərbi Azərbaycan Xronikası” layihəsi çərçivəsində “Çar və daşnak hökumətinin “toponim əməliyyatı” adlı süjet efirə gedib.

Bugünkü süjetdə izi itirilən Avsarlı, Avtandil talası, Avşar, Ağ tala toponimləri və Ağ qaya oronimi haqqında söz açılıb. Bildirilib ki, indiki Ermənistanda azərbaycanlılara məxsus toponimlərin dəyişdirilməsi rəsmi dövlət siyasətinin tərkib hissəsi olub. Qərbi Azərbaycanda türkmənşəli toponimlərin erməniləşdirmə kampaniyasına hələ Çar Rusiyası dövründə və daşnak erməni hökuməti zamanında başlanılıb.

Avsarlı – Zəngəzur mahalının Qafan rayonunda kənd olub. Kəndin digər adı “Əvsərli” adlanıb. Kənd 1960-cı ildə ləğv edilib. Toponim avşar türk tayfasına mənsub olan “yer” mənasını bildirir.

Avtandil Talası – Şəmşəddil mahalının Şəmşəddin rayonu ərazisində qışlaq adıdır. 1930-cu ildə ləğv edilib və şəxs adı əsasında əmələ gəlib.

Avşar – Vedibasar mahalının Vedi, yəni Ararat rayonunda kənd olub. Kənddə 1831-ci ildən yalnız azərbaycanlılar yaşayıb və 1918-1919-cu illərdə ermənilər tərəfindən vəhşicəsinə qovulub və bura xaricdən köçürülən ermənilər yerləşdirilib. 1920-ci ildə indiki Ermənistanda sovet hakimiyyəti qurulandan sonra kənddən qovulmuş azərbaycanlılardan sağ qalanları doğma kəndlərinə qayıdıblar. Azərbaycanlılar 1948-1953-cü illərdə zorla Azərbaycana köçürülüb. Toponim “çevik və ovçuluğu sevən” mənasını verən Avşar Oğuz tayfasının adı əsasında əmələ gəlib.

Ağ Tala – Şəmşəddil mahalının indiki Dilican rayonu ərazisində kənd olub. Azərbaycanlıların yaşadığı kənd 1940-cı illərin axırlarında ləğv edilib. Toponim qədim türk dilində “kiçik, kiçicik, xırda, balaca” mənasında işlənən “ağ” sözü ilə “meşə ortasında açıqlıq” mənasında işlənən “tala” sözünün birləşməsindən əmələ gəlib, “çox da böyük olmayan, ərazicə kiçik tala” mənasını bildirir.

Ağ Qaya – Zəngəzur qəzasında, Zəngəzur mahalının Qafan rayonunda dağ adıdır. Bu oronim qədim türk dilində “hündür, uca” mənasında işlənən “ağ” sözü ilə “qaya” coğrafi nomeninin birləşməsindən əmələ gəlib.

Sonda bildirilir ki, ermənilərin toponimik cinayətləri bütün zamanlarda davam edib:

“Lakin xalqımızın tarixinə dair ən xırda cizgiləri özündə qoruyub saxlayan yer-yurd adlarını dilimizin ən qədim qatlarından silmək mümkün olmayıb. Təbii ki, zamanın sınağından çıxan toponimlərimizi yaşadıb, mühafizə edib gələcək nəsillərə çatdırmaq hər birimizin borcudur”.