Bölünüb parça-parça edilən Qırxbulaq mahalı | Qərbi Azərbaycan Xronikası

“Qərbi Azərbaycan Xronikası” layihəsi çərçivəsində Əsgər İbrahimovun müəllifliyi ilə tarixən ermənilər tərəfindən parçalanan, bölünən, zəbt edilən, zəngin təbiətli qədim ərazilərimizdən olan Qırxbulaq mahalı haqqında süjet hazırlanıb.

“Bölünüb parça-parça edilən Qırxbulaq mahalı” adlı süjetdə Qərbi azərbaycanlıların daim erməni şovinistləri tərəfindən deportasiyaya məruz qalaraq məcburən qədim ata-baba yurdlarından, hər qarışında ayaq izləri qalan oğuz yurdundan didərgin salındığı, yaşadıqları ərazilərin mənimsənildiyi faktlarla ortaya qoyulub. Bildirilir ki, XVIII və XIX əsrlərdə inzibati ərazi vahidi kimi adı Qırxbulaq çayından götürülən və bütün dövrlərdə azərbaycanlıların yaşadığı bu məkan orta əsrlərdə Qırxbulaq mahalı adı ilə İrəvan xanlığının tərkibinə daxil olub:\

“Bu toponim Azərbaycan dilində “çoxlu” mənasında işlənən qırx və bulaq sözləri əsasında yaranıb. 1728-ci ilin icmal dəftərinə görə, Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinə tabe olan Qırxbulaq nahiyəsində 30-dan çox kənd mövcud olub. 1826-1828-ci illər Rusiya-İran və 1828-1829-cu illər Rusiya-Osmanlı müharibələri nəticəsində Qırxbulaq mahalında 26 kənd dağıdılıb. 1828-ci ildə Qırxbulaq mahalında 22 kənd olub və 1905-ci ildə isə Qırxbulaq mahalında 3 kənd tamamilə məhv edilib”.

Qeyd olunur ki, şimaldan Axta rayonu, şərqdən Göyçənin Kəvər rayonu, cənubdan Vedi və Qəmərli rayonları, qərbdən Əştərək rayonu, cənub-qərbdən İrəvan şəhəri ilə həmsərhəd olan Qırxbulaq mahalına 1831-ci ildən sonra Türkiyənin Bayazid bölgəsindən köçürülən ermənilər yerləşdirilib:

“1905-1906-cı illərdən başlayaraq azərbaycanlılar sıxışdırılıb. 1906-cı ildən burada ermənilər yaşayıb. Sovet işğalından sonra – 1930-cu il sentyabrın 9-da Qırxbulaq mahalı ərazisində Ellər rayonu yaradılıb. 1961-ci il oktyabrın 12-dək Kotayk bölgəsi, həmin tarixdən etibarən isə Abovyan olaraq dəyişdirilib. 1990-cı ildə isə Abovyan bölgəsi yenidən Kotayk adlandırılıb”.

Süjetin sonunda diqqətə çatdırılır ki, yüksək dağ silsilələri ilə zəngin, qədim körpüləri, məscidləri və türk xristianlığının izi olan məbədləri ilə məşhur olan bu mahal hayların hazırladığı xəyanət torunun qurbanı olsa da, əzəli sahibləri buz bulaqları, saysız-hesabsız çeşmələri ilə yaddaşlara hopan Qırxbulaq mahalına yenə sahib çıxacaqlar: “Çünki əsas hədəf Qərbi Azərbaycana qayıdışdır”.